Naturalny kolor zębów przypomina kremową biel. Jej odcień u każdego wygląda inaczej, zawsze jest jednak jednolity – a przynajmniej powinien taki być. Jeśli szkliwo zęba często będzie zanieczyszczane, na przykład tytoniem, pokarmami bogatymi w barwniki, takimi jak wiśnie, jagody i czarne porzeczki, czy dużymi ilościami kawy, herbaty albo czerwonego wina, na jego powierzchni z czasem mogą pojawić się przebarwienia. Kremowa biel przybierze wtedy ciemniejszy odcień lub pokryją ją pojedyncze plamki. W większości przypadków takie przebarwienie na zębach to wyłącznie defekt estetyczny, szpecący, ale niegroźny. Zdarza się jednak, że za zmianą kolorystyczną szkliwa stoi problem zdrowotny. Objawem schorzeń są najczęściej charakterystyczne białe plamy na zębach.
Pacjenci często bagatelizują białe plamy na zębach, zwłaszcza niewielkie i nierzucające się w oczy, z powodu braku towarzyszących im dolegliwości bólowych i innych niepokojących objawów, nie zdając sobie sprawy, że sam fakt pojawienia się takich przebarwień powinien wzbudzić ich niepokój. Dlaczego? Ponieważ białe plamki na zębach wskazują zwykle na zaawansowane zaburzenia rozwojowe szkliwa, a konkretnie niedobór lub nadpodaż kluczowych dla niego związków nieorganicznych. W wyniku niezachowanej równowagi pomiędzy zapotrzebowaniem na określone pierwiastki a ich dostawą może dojść do odwapnienia zębów, hipoplazji szkliwa oraz fluorozy.
Podpowierzchniowe odwapnienie zębów, zwane również demineralizacją, to początkowe stadium próchnicy wywołanej niedoborem cennych dla szkliwa minerałów, głównie jonów wapnia. Pierwszym widocznym objawem tego schorzenia są właśnie białe plamki na zębach i ich zwiększona porowatość. Do odwapnienia szkliwa dochodzi na skutek działania kwasów bakteryjnych wytwarzanych przez płytkę nazębną, dlatego przebarwienie uwidacznia się w pierwszej kolejności na powierzchniach między zębami i przy samych dziąsłach, tam też z czasem mogą pojawić się ubytki w szkliwie. Lepiej tego nie bagatelizować, ponieważ ubytki szkliwa przy dziąsłach mogą skutkować złamaniem korony. Odwapnienie zęba często zdarza się dzieciom i osobom dorosłym niewystarczająco dokładnie dbającym o higienę jamy ustnej. Grupę największego ryzyka stanowią osoby poddawane leczeniu ortodontycznemu, ponieważ stały aparat na zębach utrudnia ich szczotkowanie i utrzymywanie prawidłowego pH w jamie ustnej – takim pacjentom zalecamy szczególną pielęgnację zębów przy użyciu specjalistycznych szczoteczek i nici dentystycznych oraz oczywiście poddawanie się regularnym zabiegom higienizacji.
Hipoplazja szkliwa to inaczej jego niedorozwój spowodowany niedoborami substancji odżywczych, przede wszystkim fluoru, wapnia, fosforu i magnezu oraz witamin C, A, D i K. Do wykształcenia się tych niedoborów może dojść na skutek stosowania nieodpowiednio zbilansowanej diety, a także w efekcie zaburzeń endokrynologicznym, takich jak nadczynność tarczycy czy aplazja grasicy, oraz niektórych chorób wieku dziecięcego, na przykład ospy lub różyczki. Najbardziej rozpoznawalne objawy hipoplazji to właśnie białe plamki na zębach i bruzdy na ich powierzchni, do których z czasem mogą dołączyć zmiany kształtów zębów, ich nadwrażliwość oraz ubytki w szkliwie, w tym szczególnie groźne dla korony ubytki szkliwa przy dziąsłach – tak jak w przypadku demineralizacji. I tak jak w przypadku demineralizacji ważną rolę w profilaktyce hipoplazji odgrywa prawidłowa higiena jamy ustnej, dlatego zachęcamy naszych pacjentów, zwłaszcza osoby noszące aparaty ortodontyczne, do szczególnej dbałości o zęby oraz regularne poddawanie się zabiegom higienizacji i fluoryzacji. Poza tym oczywiście warto też zapewnić sobie zbilansowaną, bogatą w składniki mineralne i witaminy, dietę, a także zadbać o ogólny stan zdrowia.
Fluoroza to hipomineralizacja szkliwa spowodowana nadmiarem fluoru w organizmie. Pamiętajmy, że pierwiastek ten obecny jest nie tylko w większości past do zębów i płynów do płukania jamy ustnej, ale też w niektórych pokarmach (m.in. pełnoziarnistym pieczywie, wędlinach wieprzowych, płatkach kukurydzianych, makaronach, serach i rybach) oraz wodzie pitnej (kranowej i butelkowanej), dlatego łatwo o jego przedawkowanie, a w efekcie – zaburzenie mineralizacji tkanki kostnej. Najbardziej narażone na fluorozę są dzieci i młodzież, ze względu na niezakończony u nich jeszcze proces odontogenezy, czyli powstawania i kształtowania się zębów. Fluoroza w pierwszym stadium zaawansowania w skali Deana, tj. w swojej najlżejszej postaci, manifestuje się białym przebarwieniem na zębach, które z czasem może doprowadzić do rozwoju nadżerki szkliwa, czyli ubytków erozyjnych na jego powierzchni. Aby temu przeciwdziałać, należy – podobnie jak w przypadku demineralizacji i hipoplazji – dbać o odpowiednią higienę jamy ustnej, a ponadto skrupulatnie kontrolować ilości dostarczanego do organizmu fluoru.
Białych plamek na zębach – niezależnie od tego, co jest ich przyczyną – można się pozbyć na trzy sposoby. Pierwszy to mikroabrazja, zabieg polegający na mechanicznym usunięciu mikroskopijnej warstwy wierzchniej szkliwa i w ten sposób wygładzeniu jego powierzchni oraz wyrównaniu kolorytu. Drugi to wybielanie, zabieg rozjaśniający uzębienie, przeprowadzany przy użyciu lasera lub nakładek wybielających. Obie te metody usuwania nieestetycznych przebarwień można ze sobą łączyć, wtedy przynoszą najlepsze efekty. Jeśli jednak rezultaty okażą się niezadowalające, pozostaje trzecia możliwość: przykrycie białych plam na zębach licówkami ceramicznymi lub materiałem kompozytowym. Mikroabrazja, wybielanie i licówki to dobre i bezpieczne metody walki z przebarwieniami zębów, ale poprawę estetyki uśmiechu powinniśmy zawsze zaczynać od wyleczenia problemów, które doprowadziły do jej zaburzenia, dopiero później skupiając się na niwelowaniu powikłań estetycznych. Jeśli przyczyną wystąpienia białych plamek było odwapnienie zęba, należy najpierw odbudować i wzmocnić szkliwo wprowadzając do jego podpowierzchniowej warstwy utracone wcześniej jony wapnia. Jeśli mamy do czynienia z hipoplazją zębów, konieczna będzie zmiana nawyków żywieniowych i suplementacja niezbędnych minerałów, wspomagana dodatkowo remineralizacją przy użyciu specjalnych środków do pielęgnacji jamy ustnej. Fluoryzacja natomiast wymaga ograniczenia i stałego kontrolowania dostarczanych organizmowi dawek fluoru. Poza tym oczywiście – w każdym z wyżej wymienionych przypadków i niezależnie od nich – trzeba regularnie i starannie czyścić zęby.